En basit tanımı ile böbrek, idrar oluşturup vücuttan uzaklaştırılmasını sağlayan organ olarak düşünülebilir. Böbreklerimizin temel görevi kandaki metabolik son ürünleri ve fazla suyu vücudumuzdan temizlemektir. Böbreklerimiz, sodyum ve potasyum dahil olmak üzere birçok mineral ve molekülün kan dolaşımı seviyelerini kontrol eder ve kan asiditesini dengede tutmaya çalışır.
Böbreklerimiz her gün vücudumuzdaki tuzu ve suyu dikkatlice kontrol eder, böylece kan basıncımızın kontrolünü sağlar. Bazı hormonların üretimi ve aktifleştirilmesi yoluyla da kemik sağlığımızı korumaya yardımcı olur ve kırmızı kan hücrelerinin üretimini sağlar. Böbreklerimiz her gün 180 litre kanı süzer ve bunun ancak 1,5-2 litresini idrar olarak uzaklaştırır. Her biri yaklaşık olarak yumruğumuz büyüklüğünde olan böbrekler, karın boşluğunun derinliklerinde, göğüs kafesinin altında bulunur. Böbrekler, bizi sağlıklı tutmak için birçok temel görevi yerine getiren karmaşık ve harika organlardır. O kadar önemlidirler ki, çalışan böbreklerimiz olmadan sağlıklı bir yaşam sürdüremeyiz.
Böbrek hastalığı ülkemizde ve dünyada oldukça sık görülen küresel bir halk sağlığı sorunudur. Ülkemizde yapılan kronik böbrek hastalığı yaygınlığı çalışmasında kronik böbrek hastalığı sıklığı %15,7 olarak saptanmıştır. Bu da toplumda her 6-7 kişiden birinde erken evre kronik böbrek hastalığı olduğunu göstermektedir.
Böbrek hastalığı için başlıca risk faktörleri şunlardır:
-Şeker hastalığı (Diyabet)
-Yüksek kan basıncı (Hipertansiyon)
-Kalp damar hastalığı
-Aşırı kilolu veya obezite
-Ailede böbrek hastalığı olan, böbrek nakli uygulanan veya diyalize giren bireyin varlığı
Ayrıca kişilerin yaşadıkları yer veya ülke, nerede çalıştığı, yediği yiyecekler, içtiği sıvılar, ne kadar egzersiz yaptığı, ihtiyaç duyduğunda tıbbi bakım alıp alamadığı, düşük doğum ağırlığı veya erken doğum öyküsü, idrar yollarındaki tıkanıklıklar, sık böbrek taşı öyküsü, gebeliğe bağlı böbrek hastalığı, komplike idrar yolu enfeksiyonları, otoimmün hastalıklar, çevresel toksinler, geleneksel ilaçlar, hepatit B ve C gibi enfeksiyonlar ve daha bir çok sebep böbrek hastalığı gelişimi için diğer risk faktörleridir.
Böbrek Sağlığımızı Korumanın 8 Altın Kuralı
1.Formunuzu Koruyun ve Aktif Olun
İdeal vücut ağırlığınızı korumanız, kan basıncınızı düşürecek ve böbrek hastalığı riskini azaltmanıza yardımcı olacaktır.
Böbrek sağlığı için hareket sloganı ile yürümek, koşmak, bisiklete binmek ve yüzmek böbrek sağlığınızı korumada başlıca önemli egzersizlerdir.
2. Sağlıklı Beslenin
Bu, ideal vücut ağırlığınızı korumanıza, kan basıncınızı düşürmenize, diyabet, kalp hastalığı ve kronik böbrek hastalığı ile ilişkili diğer rahatsızlıkları önlemenize yardımcı olacaktır. Tuz alımınızı azaltın. Önerilen günlük tuz alımı 5-6 gramdır (bu da 1 tepeleme çay kaşığı veya 1 silme tatlı kaşığı tuz demektir). Buna besinlerle aldığınız tuz da dahildir. Tuz alımınızı azaltmak için işlenmiş gıdaların miktarını sınırlamaya çalışın ve yiyeceklere tuz eklemeyin. Yiyecekleri taze malzemelerle kendiniz hazırlarsanız tuz alımınızı kontrol etmeniz daha kolay olacaktır.
3. Kan Şekerinizi Ölçün ve Kontrol Altında Tutun
Diyabetli kişilerin yaklaşık yarısı diyabet hastası olduklarını bilmemektedir. Bu nedenle, genel vücut muayenenizin bir parçası olarak kan şekeri ölçümlerinizi kontrol edebilirsiniz. Bu, özellikle orta-ileri yaş bireyler için önemlidir. Diyabetli kişilerin yaklaşık yarısında böbrek hasarı gelişir; ancak diyabet iyi kontrol edilirse bu önlenebilir.
4. Kan Basıncınızı Kontrol Edin ve Kontrol Altında Tutun
Yüksek kan basıncı olan kişilerin yaklaşık yarısı bunun farkında değildir. Bu nedenle, genel vücut muayenenizin bir parçası olarak kan basıncınızı ölçünüz. Bu, özellikle orta ve ileri yaşlara yaklaşanlar için önemlidir. Yüksek kan basıncı böbreklerinize zarar verebilir. Bu, özellikle diyabet, yüksek kolesterol ve kalp damar hastalıkları gibi diğer faktörlerle ilişkili olduğunda daha olasıdır. Kan basıncının iyi kontrol edilmesiyle risk azaltılabilir.
5. Uygun Sıvı Alımı Yapın
Herhangi bir birey için doğru ölçüde sıvı alımı miktarı egzersiz, iklim, sağlık koşulları, hamilelik ve emzirme gibi birçok faktöre bağlıdır. Normalde, rahat bir iklim koşulunda sağlıklı bir kişi için günde yaklaşık 2 litre kadar sıvı alımı olan 8 bardak anlamına gelir. Böbrek, kalp veya karaciğer hastalığınız varsa sıvı alımınızın ayarlanması gerekebilir. Durumunuz için uygun sıvı alımı konusunda doktorunuza danışın.
6. Sigara İçmeyin
Sigara kan akımını yavaşlatır. Vücudumuzda böbreklere daha az kan ulaştığında, normal şekilde işlevini görme yeteneği azalabilir. Sigara ayrıca böbrek kanseri riskini yaklaşık %50 oranında arttırır.
7. Reçetesiz Satılan Ağrı Kesici İlaçları Düzenli Olarak Almayın
Ağrı kesiciler reçetesiz ve doktor tavsiyesi olmadan bu gibi yaygın ilaçların düzenli olarak alınmaları halinde böbreklere zarar verir. Böbrek hastalığınız varsa veya böbrek fonksiyonunuzda azalalma söz konusu ise, yalnızca birkaç doz almak böbreklerinize zarar verebilir. Şüpheniz varsa doktorunuza veya eczacınıza danışın.
8. Yüksek Risk Faktörlerinden Bir Veya Daha Fazlasına Sahipseniz Böbrek Fonksiyonunuzu Kontrol Ettirin
-Diyabetiniz varsa
-Hipertansiyonunuz varsa
-Obezseniz
-Ailenizde böbrek hastalığı varsa
Böbrek hastalığının erken teşhisi ve tedavisinin önemi konusunda farkındalık kampanyaları önemlidir. Yukarıda belirtilen testler yüksek riskli bireyler için rutin bakıma entegre edilmelidir. Bu konuda yapılacak çabalar sayesinde herkes için daha sağlıklı, daha adil bir gelecek arayışında farkındalık artabilir ve böylece böbrek sağlığı koruma bilincini oluşturabiliriz.