Meme Kistleri
Meme, süt üreten bezler ve üretilen sütü meme başına taşıyan kanallardan oluşur. Bu bezleri ve kanalları yağ dokusu ile birlikte bağ dokusu çevreler. Bazı zamanlar memede sıvı ile dolu keseler oluşur ki bunlara meme kisti denir. Sıklıkla menopoza girmemiş 35 yaşın üzerindeki kadınlarda görülür. Yerleşimi memenin derinlerine doğru ise sert kitle şeklinde hissedilebilir. Bazı kadınlarda kistler rahatsızlığa ve ağrıya neden olabilir. Hatta bu kistler adet dönemi öncesi büyüyebilir ve daha hassas ve ağrılı olabilirler. Eğer memede bir kitle fark edilmişse, kist ile diğer kitlelere yönelik ayrımın yapılması gerekir. Meme Ultrasonografiografisi, mamografi gibi tetkikler bu ayırımı yapmada başvurulan yöntemlerdir. Kistler zaman içinde küçülmüyor hatta büyüyor ise ve rahatsızlığa neden oluyor ise içindeki sıvı iğne ile çekilir. Bu şekilde ağrı azalır hatta kaybolabilir. Nadiren içeriden alınan sıvının incelenmek üzere laboratuvara gönderilmesi gerekebilir. Eğer kan saptanırsa meme kanserine işaret ediyor olabilir ancak genellikle memede kist bulunması memede kanser riskini artırmamaktadır. Bu sebeple takip ve tedavisi bu konuda uzman hekimler tarafından yapılmalıdır.
Memenin Fibroadenomu
Fibroadenomlar lastik kıvamlı, sınırları düzenli, yuvarlak veya lobüle (boğumlu yapıda), iyi huylu kitlelerdir. Ağrısızdırlar. Elle muayene edildiğinde hareketli oldukları görülür. Sıklıkla genç kadınlarda görülür. Bazen birden fazla olabilirler. Çoğunluğu 1-3 cm çapındadır. Zaman zaman genç erişkinlik döneminde büyük boyutlara ulaşabilirler. Bunlara dev ya da jüvenil fibroadenomlar denir.
Fibroadenomlar memenin daha çok destek bağ dokusundan gelişen iyi huylu yumrularıdır. Memede fibroadenom varlığı, kişinin gelecekte meme kanseri olma riskini arttırmaz. Tanıda en sık kullanılan yöntem ultrasonografidir. Ultrasonografi, genel olarak fibroadenomların kistlerden ayırımında kullanılır. Gerektiğinde, iğne biyopsileri kullanılabilir. Tanıda şüphe bırakmayan, küçük boyutlu olan fibroadenomlar izlenebilir. Hastanın yaşı küçük, fibroadenom büyük ise izlem yerine çıkartılmaları tercih edilir. Yineleme olursa, fibroadenomlara çok benzeyen filloides tümör olabileceği düşünülmelidir.
Granülomatöz Mastit
Granülomatöz mastit, nedeni çok iyi aydınlatılamamış nadir görülen inflamatuvar (iltihabi) hastalıklarındandır. Granülomatöz mastitler nedeni bilinen ve nedeni bilinmeyen (İdyopatik) olarak ikiye ayrılmışlardır.
Nedeni bilinen granülomatöz mastitler tüberküloz, sarkoidoz, Wegener granülamatozu, yabancı cisim, mantar ve parazitik enfeksiyonlar sonrası gelişebilir. Bunlara ek olarak sigara içen, doğum kontrol hapı kullanan ve yeni doğum yapmış kadınlarda görülebilirler.
Sebebi bilinmeyen (İdyopatik) granülomatöz mastit tanısı diğer etkenlerin dışlanması ve biyopside granülamatöz inflamasyonla beraber kronik lobülit saptanması ile konur.
İyi huylu bir durum olmasına rağmen meme kanserlerini taklit etme özellikleri ile beraber memede apse, sinüs oluşumu ve selülit gelişmesi gibi konfor ve hijyen bozucu etkileri olabilmektedir. Meme kanserini taklit edebilmesi nedeniyle de bu tanıyı dışlama amaçlı tekrarlayan biyopsilere gereksinim duyulabilmektedir. İdyopatik granülomatöz mastit için uygun tedavi yöntemi net olmamakla beraber hastalıklı alanın sadece izlemi, bulguların arttığı hastalarda bölgesel olarak enjeksiyon tedavileri günümüzde en çok tercih edilen yaklaşımdır. Bunun dışında steroidli kremlerin veya steroid tabletlerinin kullanımı veya sınırlı alanda hastalık varlığında yine sınırlı dokunun cerrahi olarak çıkartılması da alen uygulanmakta olan diğer tedavi yaklaşımlarıdır. Hastalığın doğası gereği kendisini sınırlama eğilimi akılda tutulur ve tedavi kararı ve zamanlaması bu doğrultuda yapılır.
Filloides Tümör
Filloides tümörleri, memenin nadir görülen fibroepitelyal tümörleridir. Tüm meme tümörlerinin % 0.3-1’ini oluştururlar. Klinik olarak davranışları değişkenlik gösterir. Fibroadenoma benzer şekilde selim gidiş gösterebildikleri gibi, metastaz (sıçrama) yapma eğiliminde de olabilirler. Histolojik olarak yapısal özelliklerine göre, benign (iyi huylu), sınırda malign (kötü huylu) ve malign olarak sınıflandırılırlar. Hiçbir morfolojik ve radyolojik bulgu, filloides tümörlerin biyolojik davranışını öngörmede tam olarak güvenilir değildir.
Kalın iğne biyopsisi tecrübeli patologların elinde yanılma payı olmasına rağmen tanıda yardımcıdır. Son dönemlerde özellikle malign (kötü huylu) filloides tümörlerin tanısında Manyetik Rezonans (MRG)’ın duyarlılığı artmaktadır.
Genelde 35-55 yaş arası kadınlarda görülür. Filloides tümörlerin tedavisi cerrahidir. Ameliyat öncesi tanı doğru konulursa, kitlenin geniş eksizyonu genellikle tercih edilen cerrahi yöntemdir.
Meme Başı Dermatozları
Meme başı dermatozları oldukça nadirdir ve her birinin makroskobik görüntüsü birbirine benzediğinden ayırıcı tanılar büyük önem taşımaktadır. Genellikle erken dönemde lezyonlar pullu ve kızarıklık şeklinde olup, inflamatuvar (iltihabi) deri lezyonları veya meme başı ekzemaları ile karıştırılabilirler.
Kötü huylu olanları Paget hastalıkları olarak adlandırılır. İyi huylu olanlara meme başı adenomları, molluscum contagiosum, fibrom, epidermal kist, hücresel mavi nevüsleri örnek verilebilir. Tedavileri bölgesel tedaviler şeklindedir.
Meme Ağrısı
Pek çok kadın meme hassasiyeti veya meme ağrısı yaşar. Bu ağrılar adet dönemlerine göre periyodik olarak tekrarlayan ağrılar olabileceği gibi adet döneminden bağımsız ağrılar şeklinde de kendini gösterebilir.
Periyodik ağrı tipi; sıklıkla genç kadınlarda görülür ve çoğu zaman her iki memede birden memelerde gerginlik, hassasiyet şeklinde hissedilir. Ağrılar genellikle kola ve koltuk altına yayılır. Bu tip ağrının başlıca gösterilebilen nedeni memelerin kistik yapıda olmasıdır. Tamamen iyi huylu olan bu durum, menopozla birlikte sona erer.
Periyodik olmayan ağrı tipi; 30-50 yaşa arası kadınlarda sık görülür. Çoğu kez tek bir memede olur. Sıklıkla memenin belirli bir bölgesinde hissedilen keskin ve batıcı bir ağrı olarak hissedilir. En sık nedenleri fibroadenomlar ve basit kistlerdir. Her ikisi de iyi huylu durumlardır.
Tüm meme ağrıları menopozdan önce daha sık görülür. Kullanılmakta olan hormon ilaçlarından ya da kişinin kendi hormon düzeyinden etkilenerek artabilir. Her türlü fiziksel ve ruhsal stres meme ağrısını arttırabilir.
Meme ağrısı ile kanser ilişkisi var mıdır?
Halk arasında yaygın inanıldığı şekliye ağrı ile kanser arasında bağlantı kurmak doğru değildir. Memede var olan her türlü iyi veya kötü huylu oluşum, ağrılı veya ağrısız olabilir.
İyi huylu meme ağrısını azaltmak için ne yapabiliriz?
Meme hastalılkları uzmanınca yapılan değerlendirmenin ardından uygun görülmesi halinde verilecek bazı hormon veya hormon baskılama ilaçlarının yanı sıra, kahve tüketiminin azaltılması, beslenme içindeki yağ oranının azaltılması ve düzenli egzersiz yapılmasının meme ağrısı üzerine olumlu etkileri gösterilmiştir.
Meme Başı Akıntısı
Emzirme ve gebelik gibi olağan durumlar dışında meme başından çeşitli özellikte sıvı gelmesi durumudur. Bu durum sıklıkla kadınlarda endişe yarattığı halde çoğu kez masum sebeplerden kaynaklanır. Sıklıkla hormonsal sebepli ve iki taraflı olan meme başı akıntısı, genellikle meme başının sıkılmasıyla artar. En sık hormon dışı meme başı akıntısı nedenleri olan meme kanalı genişlemesi (duktal ektazi) ve kanal içi siğilleri (intraduktal papillom) sıklıkla tek taraflı görülür. Akıntı, şeffaf, sarı, yeşil, beyaz olabilir. Akıntının rengi kesinlikle altta yatan durumun iyi ya da kötü olması konusunda fikir vermez. Kanlı meme başı akıntısı hiçbir zaman normal kabul edilmez.
Meme başı akıntısının başlıca nedenleri şunlardır
• Memenin fibrokistik değişiklikleri: Meme dokusu içinde süt yapan bezlerin dış kısmında destek bağ dokusunun sıkılaşması ve aralarında içi sıvı dolu minik keseciklerin oluşması durumudur. Meme başına gelen süt kanallarında sıvı birikimi ve meme başından akmasına neden olabilir.
• Galaktore: Memenin gebelik ve emzirme dönemi dışında süt üretmesi durumu. Bu durum, beyinde bir bezin (hipofiz bezi) fazla çalışmasına neden olan tümörlerin olması (hipofiz adenomu), bazı ilaç kullanımları ve madde bağımlılıkları (esrar gibi), anason ve rezene kullanımı, tiroid bezinin az çalışması halleri gibi durumlarda görülür.
• Memenin iltihabi durumları (meme apseleri): Daha çok emzirme döneminde görülmekle birlikte diğer dönemlerde de görülebilir.
• Süt kanalı genişlemeleri (duktal ektazi): Tipik olarak menopoza yaklaşan kadınlarda (40-50 yaş civarı) görülen meme başı altındaki süt kanalarının yıllar içinde giderek genişlemesiyle görülen bir durumdur.
• Kanal içi siğilleri (intraduktal papillom): Süt kanallarının birleşim yerinde meme başının altında kanal içinde oluşan yumrulardır. İyi huyludur. Kadınlarda meme başı akıntısının en sık nedenidir. Kanal içinin iltihaplanması halinde akıntı kanlı hal alabilir.
Nadir olmakla birlikte önemli bir ayrıntı, meme kanalı içinin veya meme başının kötü huylu hastalıklarında da meme başı akıntısının görülebiliyor olmasıdır. Meme başı akıntısının sebebi sıklıkla iyi huylu değişikliklerdir, ancak meme kanserinin habercisi de olabilir.
Loğusalıkta Meme
Gebeliğin sonlarına doğru emzirme için hazır hale gelen ve bu süreçte hormonal değişimlerin etkisinde gergin hale gelen memelerde, doğum ve emzirmenin başlamasıyla birlikte bir takım sorunlar ortaya çıkar. Bunlar meme başında oluşan çatlaklar, meme kanallarınca ilerleyen mikropların oluşturduğu meme içi abseleri ve kimi kez de memedeki sütün yeterince boşaltılamamasının neden olduğu süt ateşi (süt absesi) halleridir.
Bu durumdan kaçınmak için yapılması gereken, emzirme sonrası meme başı temizliğinin yapılması, oluşan küçük çatlakların bakımı ve böylelikle meme absesi oluşumunun önüne geçilmesidir. Boşalmayan memelerin sağılması ile memelerde süt birikiminin önüne geçilmesi de memede apse oluşmasını engellemenin en etkili yoludur.
Memenin bir kısmı veya tamamını kaplayan, hızlı gelişen ısı artışı, şişlik, ağrı tablosu ile kendini gösteren meme apsesinde, tedavi çoğu kez iltihabın boşaltılması, kalan mikrop bulaşığının da antibiyotikle kurutulmasını gerektirir.
Meme ucunun içe çökük ve küçük olması başta sorun gibi görünürken, emzirmenin erken döneminde ısrarcı şekilde emzirmenin sağlanması ile sorun çoğu kez kendiliğinden ortadan kalkar. Çok nadiren meme ucu çökük olduğu için hiç emzirememiş annelerde, ikinci bebek öncesinde küçük cerrahi girişimlerle meme ucu düzeltmesi gerekebilir.
Meme başının çok büyük ve çıkıntılı olması da erken dönem emzirme sorunu oluşturabilir. Bu durumda bebek sadece memenin çıkıntılı uç kısmını alıp emeceği için süt yapımı için gereken meme ucu çevresindeki koyu renkli baş kısmı uyarılmayacaktır. İnatçı ve uygun teknikle emzirme ile bu sorun çözülebilir.
Jinekomasti (Erkekte meme büyümesi)
Jinekomasti, erkeklerde meme dokusunun gelişimi ve kadın memesine benzer bir görünüm kazanmasıdır. Tek veya her iki memede oluşabilir. Fizyolojik jinekomasti, yenidoğan dönemi, puberte dönemi ve yaşlılıkta en çok görülür. Esas neden artmış östrojen hormonu uyarısıdır. Genellikle büyüyen memede biraz hassasiyet vardır. Jinekomasti erkek meme kanserine eğilim yaratmaz ancak bazı genetik hastalıklarla birliktelik durumunda (Klinefelter sendromu, Reifenstein sendromu) meme kanseri riski artar.
Patolojik jinekomasti, östrojen fazlalığı yaratan tümörlerde (testis, böbrek üstü bezi, karaciğer tümörü), androjen (erkeklik hormonu) eksikliği durumlarında (testisin fonksiyon göstermemesi, Klinefelter sendromu gibi doğuştan gelen genetik hastalıklar) ve bazı ilaçların yan etkisine bağlı olarak da gelişebilir. Tedavide, meme başının etrafından girilerek meme dokusu alınır. Büyük jinekomastilerde ise meme başı korunarak meme dokusu ve meme derisi beraber çıkarılır.