Sağlık Rehberi

Kırıklar sıklıkla düşmeler ve trafik kazaları gibi travmalar sonucu gelişir.

Çocuklar, yaşlılar ve obez hastalar bu tip kırıklar için riskli gruptur. Ancak kırıklar kemikleri zayıflatan kronik hastalığı olanlarda ve kronik ilaç kullanımı olan hastalarda travma olmadan da gelişebilir. Kanser hastaları ve steroid kullanan hastalar da bu tip kırıklar için riskli grubu oluşturur.

Hayati tehlike sıklıkla kırılan kemiklerde değil; kemiklerin etrafındaki organ ve kan damarlarında gelişebilecek ciddi yaralanmalarda ve kanamalarda ve kemik içeriğinin dolaşıma katılması nedeniyle gelişebilecek embolilerdedir.

Kapalı ve Açık Kırıklar

Kapalı kırıklar: Kırılan kemik uçları cilt ve cilt altı dokuların altındadır.

Açık kırık: Cilt bütünlüğü bozulmuş ya da kırık kemik uçları çıplak gözle görülebilir şekilde ciltten dışarı çıkmıştır.

Kırıkların Belirti ve Bulguları

• Hareketle artan ağrı
• Dokunmakla hassasiyet
• Yaralı bölgede güç kaybı ve hareket ettirememe
• Şişlik
• Kemiklerde şekil bozukluğu

Kırıklarda İlkyardım

• Kırık bölgenin üzerindeki giysiyi gerekiyorsa keserek çıkarın.
• Hastayı gereksiz hareket ettirmekten kaçının.
• Eğer açık kırık varsa, yaralı bölgede cilt dışına çıkmış olan kemiklere dokunmayın. Kemikleri varsa steril gazlı bezle yoksa temiz bezle örtün.
• Kanama varsa dıştan sargı ya da temiz bezle kanamayı durdurun.
• Yaralı bölge boyunca, kemikleri, ellerinizle yavaşça sıkarak ağrı, şişlik ve şekil bozukluğu açısından kontrol edin.
• Kırık olan bölgenin altından dolaşım, his ve hareket kontrolünü yapın.

 

Dolaşım, his ve hareket kontrolünde sorun olan hastaların sağlık kuruluşuna hızla götürülmesi gerekir. 112’yi erkenden arayın.

Dolaşım Kontrolü

Yaralanan uzvun altındaki bir tırnak köküne bastırarak bırakın ve tırnağın ne kadar kısa sürede tekrar pembe haline geldiğini değerlendirin. Pembe hale dönme 2 saniyeyi geçiyorsa dolaşım bozulmuş demektir.

His Kontrolü

Yaralı uzuvda yaralıya göstermeden bir parmağa dokunun. Bu dokunuşu hissedip hissetmediğini ya da hangi parmağını tuttuğunuzu sorun. Hareket kontrolü için; yaralıdan el ya da ayak parmaklarını oynatmasını isteyin.

• Eğer 112 kısa sürede olay yerine gelebilecekse, kırık uzvu bulunduğu haliyle sadece ellerinizi kullanarak sabitleyin ve ambulansı bekleyin.
• Eğer 112’nin olay yerine ulaşımı uzun sürecekse (>15 dk) kırık olan bölgenin alt ve üst eklemlerini de içine alacak biçimde kırığı tespitleyin.
• Ağrıyı ve şişliği azaltmak üzere kırık bölgesine soğuk kompres uygulayın.
• Yaralının üzerini örterek vücut sıcaklığını koruyun.
• 112’den yardım isteyin.

ÇIKIKLAR

Çıkık olan eklemin görünüşü değişir, hareket edemez. Eklem ve çevresinde şişme ve fonksiyon bozukluğu nedeniyle kuvvetli bir ağrı oluşur. Çıkık, kol ve bacak eklemindeyse o kol ya da bacak normalden kısa ya da uzun görünebilir.

Çıkıkların belirti ve bulguları

• Hareket kısıtlılığı
• Eklemde ağrı
• Dokunmakla hassasiyet
• Şişlik
• Eklem bölgesinde şekil bozukluğu

Çıkıklarda İlkyardım

• Çıkıklar hastanede müdahale edilmesi gereken yaralanmalardır. Bu nedenle çıkığı yerine oturtmaya çalışılmayın.
• Çıkık eklemi, yaralının en rahat ettiği pozisyonda destekleyin. Bunun için yastık, çarşaf gibi malzemeler kullanılabilir.
• Omuz çıkıklarında omzu sargı bezi ya da ceketle askıya alarak rahatlatın.
• Çıkık eklemin altındaki alanda dolaşım, his ve hareket kontrolü yapın. Dolaşım, his ve hareket kontrolünde sorun olan hastaların sağlık kuruluşuna hızla götürülmesi gerekir. 112’yi erkenden arayın.
• Hastanın üzerini örterek vücut sıcaklığını koruyun.
• 112’den yardım isteyin.

BURKULMA

Burkulma eklemin normal hareket sınırlarının üzerinde esnemesi nedeniyle oluşur. Bu durumda, normal eklemi çevreleyen bağların ve kasların aşırı gerilerek hasar görmesi, kopması ya da yırtılması söz konusu olabilir.

Burkulmalarda Belirti ve Bulgular

• Hasarlı bölgede şiddetli ağrı
• Eklemi kullanamama ve yürüyememe
• Eklem etrafında şişme
• Morarma

Burkulmalarda İlkyardım

• Yaralanmanın hemen ardından etkilenen uzvu kullanmayı bırakın.
• Burkulan bölge üzerine günde 4-6 kez, her seferinde 20 dk. süreyle soğuk kompres uygulayın. Buz kalıpları ya da hazır soğuk paketleriyle yapılabilecek soğuk kompres uygulamasında soğuk kaynağını doğrudan cilde dokundurmadan, bir havlu ya da giysi parçasına koyarak yaralı bölgenin üzerine yerleştirin.
• Yaralı bölgeyi daha sonra elastik bandajla sarın.
• Yaralı bölgeyi kalp seviyesinin üzerine kaldırarak dinlendirin.